Ticari Sır nedir? Müşteri Sırrı Nedir? Gizliliğin ihlali ve Ceza Kanunumuzdaki Yeri

Ticari Sır Kavramı Üzerine

SIR; arapça sirr kelimesinden gelir ve bir şeyin en iç yada orta kısmı, ruh, yürek, gizlenen şey, giz anlamlarına gelir.

Sözlükte ise sır, varlığı veya bazı yönleri açığa vurulmak istenmeyen, gizli kalan, gizli tutulan şey anlamlarına gelmektedir.

Doktrinde ise “işitmek, görmek veya hissetmek suretiyle öğrenilen ve maddi varlığa sahip olmayan bir şeydir” (Faruk Erem, Ceza hukukunda meslek sırrı, 1946)

Donay’a göre ise sahibinin açıklanmamasını istediği, başkaları tarafından bilinmesini istemediği hususlar olarak ifade edilmiştir. (Donay, Meslek sırrı)

Doktrinde sırrın konusu bir görüşe göre bilgidir, Alman hukukundaki ağırlıklı hususa göre ise sırrın konusu olgudur. Her ikisinin de sırrın konusu olduğu kabul edilmektedir.

Sırrın Unsurları

a)       Gizli Bilgi : Gizlilik, sırrın unsurlarından birisidir. Herkesin bildiği bilgi sır olamaz.

b)      Sırrın Gizli Tutma iradesi : Sır sahibinin sırrın  paylaşılmamasını istemesi başkası tarafından öğrenilmemesini istemesidir.

c)       Sır sahibinin menfaati : Hukuken korunmaya layık görülen bir menfaatin varlığıdır. Menfaatin maddi veya manevi olması önemli değildir.

d)      Gerçeklik : Henüz gerçekleşmemiş ve hayal ürünü olan bir şey sırrın konusu olamaz.

Ticari Sır kavramı

Ticari sırrın korunması, sözleşmeden veya kanundan doğabilir.

Banka sırrı ve müşteri sırrı hakkında kanun tasarısının 2.maddesi 1/a bendinde ticari sır şu şekilde tanımlanmıştır; “bir ticari işletmeye veya şirketin faaliyet alanı ile ilgili yalnızca belirli sayıdaki mensupları ve diğer görevlileri tarafından bilinen, elde edilebilen, özellikle rakipleri tarafından öğrenilmesi halinde zarar görme ihtimali bulunan ve üçüncü kişilere ve kamuya açıklanmaması gereken, işletme ve şirketin ekonomik hayattaki başarı ve verimliliği için büyük önemi bulunan, iç kuruluş yapısı ve organizasyonu mali , iktisadi, kredi ve nakit durumu, araştırma ve geliştirme çalışmaları, faaliyet stratejisi, hammadde kaynakları imalatın teknik özellikleri, fiyatlandırma politikaları, pazarlama taktikleri ve masrafları, Pazar payları, toptancı ve perakendeci müşteri potansiyeli ve ağları, izne tabi veya tabi olmayan sözleşme bağlantılarına ilişkin bu gibi bilgi ve belgeleri ifade eder”

Rekabet kurumu başkanlığınca düzenlenen 2010/3 Tebliğ nolu 18.04.2010 tarihli 27556 sayılı resmi gazetede yayımlanan Ticari sırların korunmasına ilişkin tebliğin üçüncü bölümünde genel esaslar başlığı madde 12 fıkra 2 de ticari sır benzer şekilde yukarıdaki gibi tanımlanmıştır.

Tanımlardan çıkan sonuç şudur ki, doktrinde bir ticari sır, ekonomik değeri olan, sahibine iktisadi veya ekonomik bir menfaat sağlayan, avantaj sağlayan, herkesin değil belirli bir kesimin vakıf olduğu ve sahibinin gizli tutulmasını istediği bilgidir.  Gizli tutma isteğinin açık veya zımni olması mümkündür.

Ticaret kanunumuzda ticari sır TTk 55/1-b-3 de üretim ve iş sırrı olarak ifade edilmiş, TTK 437/3 te de şirket sırrı olarak ifade edilmiştir.

Doktrinde ticari sırların geniş yorumlanması gerektiği ve iş sırlarını da kapsaması gerektiği düşünülmektedir. 

İş sırrı, işçinin sadakat yükümlülüğünden doğmaktadır. TTK 55 iş sırrı, İş kanunu 25/II de meslek sırrı, TBK 396/4 de üretim ve iş sırrı, TBK 444/2 de üretim sırları ifadesi kullanılmaktadır.

İş sırrı, işyeri çalışanları tarafından öğrenilmemesinde işverenin menfaatinin bulunduğu, herkesin kolaylıkla erişemeyeceği, aleni olmayan, iş ve işyeri ile alakalı olan her türlü bilgidir.

“……mahkemece davanın kabulüne karar verilmişse de, davacının şifreli bilgisayarından işverene ait satış ve pazarlama bilgilerini üçüncü şahıslarla e-posta yoluyla paylaşıldığı, taraflar arasındaki gizlilik sözleşmesi içeriği ve tüm dosya kapsamına göre, davacının bu eyleminin doğruluk ve bağlılığa aykırı nitelikte olup işverene haklı fesih imkanı tanıyacağı…….)

(Yargıtay 9.Hukuk Dairesi Esas No: 2014/21978 Karar No: 2014/36366 Karar tarihi: 01.12.2014)

“Dava ve Karar: Yerel Mahkemece verilen hükümler temyiz edilmekle, başvurunun süresi ve kararın niteliği ile suç tarihine göre dosya görüşüldü: Temyiz isteğinin reddi nedenleri bulunmadığından işin esasına geçildi. Vicdani kanının oluştuğu duruşma sürecini yansıtan tutanaklar, belgeler ve gerekçe içeriğine göre; sanıklar … ve …'in, çalıştıkları firmanın zaman içinde oluşturduğu müşteri bilgi ve bağlantılarını rakip firmaya verme, firmanın müşterilerine yaptığı fiyat tekliflerini eş zamanlı olarak rakip firmaya bildirip aynı müşterilere rakip firmanın aynı ürüne ilişkin daha düşük fiyat teklifinde bulunmalarına olanak sağlama ve ücretli olarak üçüncü kişi veya firma yetkililerinin eğitiminde kullandığı özel kitapçığın rakip firmaya verilmesi eylemlerinin, TCK'nın 239/1. maddesi kapsamında ticari sır veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi ve belgelerin açıklanması suçunu oluşturduğuna ilişkin yerel mahkemenin kabulü yerinde görülerek yapılan incelemede başkaca nedenler yerinde görülmemiştir.”

(Yargıtay 4. Ceza Dairesi Esas No: 2011/10653 Karar No: 2013/2381 Karar Tarihi: 31.01.2013)

Meslek Sırrı kavramı

Meslek sırrı icra edilen meslek faaliyeti sonucunda erişilen, öğrenilen, meslek kapsamında öğrenilen bilginin susma yükümlülüğü altında kimseyle paylaşılmaması gereken sırlardır.

Bu bilgiler, bu meslekleri icra eden kişiler tarafından, hem gizlilik sözleşmeleri kapsamında hem de KANUNEN SIR SAKLAMA SORUMLULUĞU altında olacaklardır.

Bu sırların açıklanması halinde TCK 239 “TİCARİ SIR, BANKACILIK SIRRI VEYA MÜŞTERİ SIRRI NİTELİĞİNDEKİ BİLGİ VE BELGELERİN AÇIKLANMASI”  suçu meydana gelecektir.

Müşteri sırrı ne demektir?

Müşteri; hizmet mal vb. alan ve karşılığında ücret ödeyen kimsedir. Müşteri sırrı ise, ticari işletmenin ticari işlemleri sırasında müşterilerine yönelik olarak vakfı oldukları ve ticari işletmeye gizleme sorumluluğu yükleyen gizli bilgilerdir.

Müşteri sırrının içeriğine, banka, finansal kuruluş, başka işletmelerin müşteri ile arasındaki bağ sebebiyle sözleşme öncesi ve akabinde elde ettiği bütün malumatlar, müşterinin nakit ve sahip olduğu mal varlığı, bilançolar, hesap özetleri, garantiler, teminatlar vb.  bilgiler girmektedir.

Ancak, herkesin kolaylıkla ulaşabileceği birtakım telefon numaraları, adresler mailler, cep telefonu bilgileri gibi bilgilerin KVKK kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir.

İşçi ayartılması hali

Gizli bilgilerin işçilerden öğrenilmesi olayı işçi ayartma olarak ifade edilmektedir. Yani işçi ayartma hali, gizli bilgilerin hukuka aykırı şekilde öğrenilmesinin özel bir hali olarak ortaya çıkmaktadır. Yeni işverenin işçiyi ayartma eylemi haksız rekabet teşkil edebilir. Bu durumda meydana gelen zararlardan yeni işveren ve işçinin birlikte müteselsilen sorumluluğu bulunmaktadır.

HAKSIZ REKABET VE TİCARİ SIR KAVRAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Ticari sır, bir işletmenin ekonomik olarak değer taşıyan, kamuya açık olmayan ve gizli tutulması gereken bilgi ve verileridir. Bu bilgiler işletmeye rekabet avantajı sağlar ve genellikle özel bilgiye dayalı süreçler, müşteri listeleri, formüller, iş planları, pazarlama stratejileri gibi çeşitli alanları kapsar.

Haksız rekabet ise, bir işletmenin diğer işletmelere karşı dürüstlük kurallarına aykırı davranarak rekabet avantajı sağlamaya çalıştığı durumları ifade eder. Haksız rekabet eylemleri, piyasada adil ve serbest rekabeti bozacak şekilde hareket etmeyi içerir.

Özellikleri:

1. Dürüstlük Kurallarına Aykırılık: Rekabetin dürüst ve serbest yapılmasını engelleyen davranışlar.

2. Rakiplere Zarar Verme: Rakip işletmelere veya piyasa düzenine zarar verme amacı güder.

3. Haksız Avantaj Sağlama: Haksız rekabet eylemleriyle elde edilen avantajlar.

HAKSIZ REKABET İLE TİCARİ SIR ARASINDAKİ FARKLAR VE BENZERLİKLER

1. Tanım:

   - Ticari sır, işletmenin gizli ve değerli bilgilerini korumayı amaçlar.

   - Haksız rekabet, piyasada dürüst ve adil rekabeti bozmayı hedefleyen eylemlerle ilgilidir.

2. Koruma Kapsamı:

   - Ticari sırlar, işletmenin içsel bilgilerini korur.

   - Haksız rekabet, işletmeler arasındaki dış ilişkileri ve piyasa davranışlarını düzenler.

3. Hukuki Temel:

   - Ticari sırların korunması genellikle gizlilik sözleşmeleri ve özel hukuki düzenlemelerle sağlanır.

   - Haksız rekabet, genel rekabet hukuku çerçevesinde ele alınır ve düzenlenir.

BENZERLİKLER

1. İkisi de Rekabetle İlgilidir:

   - Her iki kavram da işletmelerin rekabet gücünü etkileyen unsurlar üzerine odaklanır.

2. Hukuki Koruma:

   - Hem ticari sırların korunması hem de haksız rekabet durumları hukuki düzenlemelerle korunur ve ihlaller durumunda hukuki yaptırımlar uygulanır.

3. İş Etiği:

   - Her iki kavram da iş etiği ve dürüstlük ilkelerine dayalıdır.

Yani sonuç olarak;

Ticari sır ve haksız rekabet, işletmelerin sürdürülebilir rekabet avantajı elde etmeleri ve adil piyasa koşullarının korunması açısından kritik öneme sahiptir. Ticari sır, bir işletmenin içsel değerli bilgilerini korurken, haksız rekabet piyasa genelinde dürüst ve adil rekabetin sağlanmasını amaçlar. Her iki kavram da işletmelerin etik ve hukuki çerçevede faaliyet göstermelerini sağlar.

TCK KAPSAMINDA GİZLİLİĞİN İHLALİ VE TİCARİ SIR

TCK 239 kapsamında

(1) Sıfat veya görevi, meslek veya sanatı gereği vakıf olduğu ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgeleri yetkisiz kişilere veren veya ifşa eden kişi, şikayet üzerine, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Bu bilgi veya belgelerin, hukuka aykırı yolla elde eden kişiler tarafından yetkisiz kişilere verilmesi veya ifşa edilmesi halinde de bu fıkraya göre cezaya hükmolunur.

(2) Birinci fıkra hükümleri, fenni keşif ve buluşları veya sınai uygulamaya ilişkin bilgiler hakkında da uygulanır.

(3) Bu sırlar, Türkiye’de oturmayan bir yabancıya veya onun memurlarına açıklandığı takdirde, faile verilecek ceza üçte biri oranında artırılır. Bu halde şikayet koşulu aranmaz.

(4) Cebir veya tehdit kullanarak bir kimseyi bu madde kapsamına giren bilgi veya belgeleri açıklamaya mecbur kılan kişi, üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.

Demektedir.

(Ancak kanun kapsamında ticari sır, bankacılık sırrı ve müşteri sırrı ifadelerinin tanımlanmamış olması, suçta ve cezada kanunilik ilkesinin ihlali olarak değerlendirilmiş ve doktrinde Anayasanın 38 ve TCK 2.maddesine aykırı olduğu bazı doktrinerler tarafından savunulmuştur. )

 ******

Ticari sırlarınızın çalındığını, çalışanlarınızın ticari sırlarınızı başkaları ile paylaştığını veya kendi çıkarları için kullanıldığını düşünüyorsanız, bu konuda uzman olan ve yine bu konularda uzman görüşü ve bilirkişilik raporları da hazırlamış olan hukuk büromuz ile işbirliği yapabilirsiniz.

Cengiz SERTTAŞ

Avukat-Arabulucu

Muhasebe-Finansman Bilim Uzmanı (MBA)

Patent ve Marka Vekili

0544 697 2222

Yararlanılan Kaynaklar

İlgili Mevzuat Hükümleri

ChatGPT

Sinerji Mevzuat Programı           

Gizlilik Sözleşmesi ve Türk Hukukunda Sır ve Sırların Korunması Mehmet Selim Erdoğan

2. Baskı, Ocak 2024